Bazı kahramanlar gizlidirler. Görmediğimiz için onları yok sayarız. Hele bir tanesi vardır ki, her gün dinlesek de kahraman olarak saymak aklımıza gelmez bile. Bu kahramanımız, çoğumuzun ezbere bildiği, bilmese de Netflix Papel Evi (La Casa del Papel) dizisiyle birlikte son bir yıldır daha çok gündeme gelmesiyle ezberlediği, o çok sevdiğimiz şarkı: Çav Bella.[1]

Dizinin geçtiğimiz yıl yayımlanan ilk iki sezonunda İspanya darphanesini basıp içindekileri rehin alan, sonra da papelleri yürüten soyguncuların halk kahramanı olarak ortaya çıkışlarını izlemiştik. Hoş, soydukları darphane ve yürütülen para kendi bastıklarıydı; diğer bir deyişle “çalmadılar”. Senaryo, karşılıksız para basmanın devlet eliyle yapıldığında meşru olduğu ve dünya finans sisteminde sıkça başvurulan türden bir alavere dalavere olduğu için, çalmak fiilini tam yerine oturtmamak, yapılan soygunu yüceltmek üzerine kurulmuştu. Sonuç sekiz kişi avro milyoneri oldu ama geçtiğimiz ay yayımlanan son sezonuyla bu paranın bir kısmını zeplinle Madridlilere havadan papel yağdırıp dağıttılar ve ilk sezonun telafisini yaptılar. Direnişe katılma ruhunun perçinlendiği sahnelerle Brecht’in “Bir banka kurmanın suçunun yanında, bir banka soymak nedir ki?” sorusunu Dali’nin maskelerinin ardından sordurttular. Bizler Robin Hood’dan bu yana bu tip halk kahramanlarına alışığız ve çok severiz.

Dizi bu arada çoğu şehir isimli yepyeni kahramanlar yarattı. İzleyicilerinin bir kısmı şehirlerden alınmış kahramanların adlarını İspanyol İspanyolcası aksanıyla ezberledi bile. Bunlar olurken kimse Çav Bella’nın kahraman ve zafer ruhu yaratmadaki başarısını bırakalım, ne kadar kahraman olduğundan söz etmedi; oysa diğer kahramanlar gibi onun da bu başarıda hakkı vardı.

Aslında film ve dizilerde yaratılan kurgu kahramanların gündelik hayatla bağdaştırıldığını çok görmüşüzdür. Süpermen tişörtü ile gezen çocuklardan, Twitter’da adlarına hesap açılan ve hayranlarıyla sohbet eden Mad Men dizisinin karakterlerine kadar yüzlerce ilginç örnek var. Buna hatta yakınsama kültürü adı veriliyor: Artık her medya bir diğerine karışıyor, bir diğerine yakınsıyor.[2] Bu sefer de öyle oldu, Papel Evi’nin popülaritesi fazlalaştığı sırada, bütün kahramanları İstanbul’da da sokağa inmişti. Duvar resimlerinde bile Papel Evi kahramanlarını, özellikle seksi ve asi Tok(i)yo’yu görmeye başladık, her gittiğimiz mekanda da Çav Bella melodisini duymaya.

Çav Bella gerçekten de başroldeydi: İlk sezonun kapanış sahnesindeki en önemli rolü oynamış ve oldukça etkili bir şekilde bitirtmişti. Kendilerini sisteme karşı oldukları için aktivist olarak niteleyen iki erkek soyguncu, şömine önünde diğer altısından habersiz karşılıklı Çav Bella’yı söyleyip dostluk ve dayanışmayı vurgulamış, sonra da büyük finali tescillemişti. Bu sezon da, her iyi dizide olduğu gibi, güçlü melodisine arada başvuruluyor, her duyuşumuzda olduğu gibi yine içimizi farklı duygularla dolduruyor. Yalnız duymaya alışık olmadığımız yerlerde duyunca belleğimizle o anki deneyimi eşleştirmede haliyle geçici bir sıkıntı yaşıyor, ama bu çok uzun sürmüyor hemen alışıyoruz.

Kahramanımız Çav Bella ya da orijinal ismi ile Bella Ciao’un değişik halleri üzerine verilebilecek onlarca örnek var. İlk olarak İtalya’da faşizm karşıtı direnişin marşı olarak II. Dünya Savaşı’nda çıkıp sonrasında da en az otuz dile çevrilen bu güzel melodi, ne zaman bir karşı-hareket olsa anımsandığı için gündemden hiç bir zaman düşmez. Nice siyasi mitingde, nice toplantıda çalınması dayanışma ruhunu artırmak için kullanılıp, herkesi coşturmuştur.

Çav Bella bu sefer de bu Netflix dizisinin başarısı için araçsallaştırılınca, meğer dizinin yönetmeni melodisini çok severmiş [3], kafelerden diskolara yer gök Grup Yorum ya da Bandista’nın Çav Bella’sıyla inlemeye geçen yazdan başladı, sağ ellerini yukarıda yumruk yaparak dans edenleri giderek çoğaldı. Tüm dünyada müzik listelerine farklı yorum ve remikslerle girdi. Tam o sırada daha popüler olmak isteyen bir pop şarkıcımız farklı sahnelerde şortlu ve işçi tulumu kostümleriyle Çav Bella ile dans etti ve klip çekti, yalnız bu sefer yoğun protestolarla karşılaştı. Şarkının kurnaz prodüktörü ve bütün maharetini sergileyen şarkıcısı birdenbire her tarafta çalınmaya başlanan bu şarkıya kıvırması bol böyle bir klip çekmenin neden böylesi kötü bir yatırım olduğuna bir türlü akıl sır erdiremedi. Durum az çok aydınlandığında şarkıcımız şu açıklamayla noktayı koydu: “Benim babam da solcuydu.”

Her ne kadar politik yön daha çok vurgulansa da, eleştiri ve direniş geleneklerinde sanatın birçok dalı gibi müzik önemli bir başrolü oynar. Ancak müzik yarattığı anıların sürekliliği ile toplumsal hareketlerin diğer kültürel üretimleri arasında öncelikli bir yere sahiptir. Amerika’daki ırkçılık karşıtı hareketlerin marşı “We Shall Overcome”’ı Pete Seeger’ın televizyondan söylemesi Vietnam Savaşı için dönüm noktası olarak düşünülür; sonra kendisini doksan yaşında, Occupy hareketinde New York’ta da gördük.[4] Verilecek örnek çok, yetmişlerden bu yana arada marş gibi söylenen “Imagine”, bizde son on yıldır okullardan diskolara, meydanlara tekrar edilen ve içindeki mesaj yoğunluğu ile laik ve modern ülke amacının simgesi “İzmir Marşı”.

Benim tüm bunlarla ilgili unutamadığım bir anım şu: Geçtiğimiz yaz, Burgazada’nın en tepesinde, çamların arasından Marmara’ya bakarken, uzakta tek başına oturan bir adam, çevredeki güzel Ağustos böceklerinin şarkılarını bir kenara atıp elindeki telefondan Çav Bella’yı dinlemeye başladı. Uzaktan bakanlardan habersiz üst üste birkaç kez dinledi ve arada yumruklarından birini yukarı uzattı.

Son sezonu heyecanlı bir yerinde bitirdiler, bize şimdilik Çav Bella Papel Evi ve esas kahraman orada müziktir demek düştü.

[1] Papelin İspanyolca ve Türkçe argosu da aynı, para. Hoşça Kal Güzelim demek olan İtalyanca Çav Bella benim dinlediğim bütün dillerde aynı kalmış. 

[2] Henry Jenkins, Convergence Culture,

[3] https://www.oprahmag.com/entertainment/tv-movies/a28422703/la-casa-de-papel-money-heist-true-story/

[4] http://www.bbc.com/culture/story/20140204-where-are-all-the-protest-songs